BİZE GÖRE / Veysi Seviğ





2006 Mali Yılı Bütçe Tasarısı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Yasası'nın bu bağlamda uygulanabilmesi için öngörülen Anayasa değişikliği gerçekleşmeden Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sunulmuş bulunmaktadır.


Anayasal buyruk gereği "Devletin ve kamu iktisadi teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin harcamaları, yıllık bütçelerle yapılır.


Mali yıl başlangıcı ile genel ve katma bütçelerin nasıl hazırlanacağı ve uygulanacağı kanunla belirlenir.


Kanun, kalkınma planları ile ilgili yatırımlar veya bir yıldan fazla sürecek iş ve hizmetler için özel süre ve usuller koyabilir.


Bütçe Kanunu'na bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konamaz."


Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Yasası ile bütçenin kapsamı genişletilmiştir. Döner sermaye işletmeleri ile fonların ilgili oldukları idare bütçeleri içersine alınması sağlanmış ve belirli bir süre sonunda da tasfiye edilmesi öngörülmüş bulunmaktadır.


Merkezi Yönetim Bütçe Yasası tasarısının en önemli unsurları gider ve gelir bütçeleridir. Bu bağlamda "C Cetveli" ilgili yılda toplanacak devlet gelirlerinin dayandığı temel hükümleri içermektedir.


Devlet gelirleri içersinde şüphesiz en önemli kalem vergi gelirleridir. İlke olarak kamu harcamalarının vergi gelirleri ile karşılanması gerekmektedir. Hatta bu gereklilik bir başka anayasal buyruk ile hüküm altına alınmış bulunmaktadır.


"Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür." Bu bağlamda da "vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal amacıdır."


Yeni uygulamaya göre orta vadeli bir mali plan çerçevesinde bütçe gerekçesi geçmiş yıllar ile gelecek üç yıla ait bütçe gelir ve giderlerine temel teşkil eden politikaları, amaçları ve hedefleri içerir. "Mutluer, Kamil-Öner, Erdoğan-Kesik, Ahmet "Bütçe Hukuku" Bilgi Üniversitesi Yayını, Mayıs 2005, Sf: 221)


2006 Mali Yılı Bütçe Tasarısı'nın mevcut anayasal düzenlemeye aykırılığı bir yana içermiş bulunduğu gelir tablosu üzerinden her yurttaşın katlanmak zorunda kalacağı mali yükü belirlemek bakımından ayrı bir anlam taşımaktadır.


2006 yılında bütçe uygulaması ile her yurttaş başına harcanması öngörülen miktar yaklaşık 2.491.- YTL'dir. Buna göre her yurttaş için devlet 2006 yılında ayda 207.50 YTL harcamayı öngörmektedir. Bu miktar asgari ücretin ele geçen miktarının yarısından fazladır.


Buna karşılık 2006 yılında vergi gelirlerinden beklenen miktar yıllık yaklaşık 2.092.-YTL'dir. Bu miktardan kişi başına 2006 yılında ödenmesi gereken aylık vergi 174.33 YTL'dir.


2006 yılında öngörülen bütçe ağırlığının gayrisafi milli hasılaya oranı yüzde 2.5 olarak belirlenmiştir. Bu öngörünün gerçekleşmesi çok önemlidir.


2006 yılı bütçe harcamalarında öngörülen toplam tutar geçtiğimiz yıl bütçe yasa tasarısından öngörülen miktarın yüzde 13.3 fazlasıdır. Buna karşılık vergide öngörülen miktar geçtiğimiz yıl bütçe beklentisinden yüzde 23.1 fazla hesaplanmıştır.


Geçtiğimiz yıl 31 Aralık 2004 günlü Resmi Gazete'de yayımlanan 2005 yılı Mali Bütçe Yasası'nda yer alan rakamsal veriler ile 2006 yılı Mali Yıl Bütçe Tasarısı'nda yer alan rakamsal beklentilerin karşılaştırılması aşağıdaki tabloda yer almaktadır.





2005-2006 bütçe vergi gelirleri tahminleri


Vergi türleri 2005 2006 Artış oranı Yüzde


. Gelir, kâr ve sermaye kazançları


üzerinden alınan vergiler 30.60 43.060 45.8


. Mülkiyet üzerinden alınan vergiler 1.270 4.973 391.57


. Dahilde alınan mal ve hizmet vergileri 62.155 66.839 7.5


. Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden


alınan vergiler 20.320 24.263 19.5


. Diğer vergi ve benzeri kamu payları 5.145 6.547 27.2


Toplam 118.950 146.449 23.1


Geçtiğimiz yılı Bütçe Yasası ile öngörülen gelir vergisi tevkifatı bu yıl bütçesi ile ilgili tasarıya yüzde 35.5 fazlası ile intikal ettirilmiş bulunmaktadır. Buna göre toplam gelir vergisinin yüzde 89.4'ü stopaj yoluyla alınacaktır.


Bütçe yasalarında geçtiğimiz yıllarda yıl içersinde değişiklik yapmak söz konusu olmuştur. Bu nedenle başlangıç hedefleri ile yıl sonu hedeflerinde ortaya çıkan farklılıklar bazı hallerde yapılan değişikliklerden yine bazı hallerde de uygulamadan kaynaklanan farklılıktan doğmaktadır. Kısaca ek bütçe olarak ifade edilen ve geçtiğimiz yıllarda sıkça başvurduğumuz bu uygulama bir anlamda Bütçe Yasası'nın başlangıç hedeflerine güveni sarsmaktadır.


2006 yılı Bütçe Yasa Tasarısı'nda vergi gelirlerinin geçtiğimiz yıl beklentisine göre değişimini oransal olarak aşağıdaki tabloda görmekteyiz.


Vergi gruplarının toplam vergi geliri içindeki payı


Vergi türleri 2005 2006


. Gelir, kâr ve sermaye kazançları üzerinden


alınan vergiler 25.3 29.9


. Mülkiyet üzerinden alınan vergiler 1.0 3.4


. Dahilde alınan mal ve hizmet vergileri 52.2 45.6


. Uluslararası ticaret ve muamelelerden 17.1 16.6


. Diğer vergi ve benzeri kamu payları 4.4 4.5


Geçtiğimiz yıl dahilde alınan mal ve hizmet vergileri içersinde yer alan motorlu taşıtlar vergisi 2006 yılı Bütçe Yasa Tasarısı'nda mülkiyet üzerinden alınan vergiler içersine dahil edilmiş olup, söz konusu alanda ortaya çıkan yüksek artış oranı bu değişimden kaynaklanmaktadır.


Vergi gelirlerinde 2005 ve 2006 yıllarında dikkati çeken en önemli özellik giderek özel tüketim vergisi ile katma değer vergisine ağırlık verilmesi ve bu iki verginin vergi gelirleri içersindeki payında artış beklentisidir.


Vergi gelirlerinin oluşumundan da anlaşılacağı üzere ülkemizde mali güce göre vergilendirme ilkesinden giderek uzaklaşılmaktadır.


Dolaylı vergilerin daha verimli ve etkili olduğu konusunda hem teorik ve hem de uygulama açısından değişik görüşler üretilmektedir. Ancak henüz bu tür uygulamanın başarılı sonuç verdiği yönünde oluşmuş bir deney bulunmamaktadır.