BİZE GÖRE / Veysi Seviğ





"Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Yasası uyarınca çıkartılan Oda Muamelat Yönetmeliği'nin 35'inci maddesi uyarınca odalar ve bunların şubeleri, çalışma alanları içerisinde üretilen veya satılan mal ve hizmetlerin fiyat tespitini yapmaya yetkili kılınmıştır. Ancak imalata ilişkin fiyat tespitlerinde yetki münhasıran imalatın yapıldığı yerdeki sanayi odasına veya ticaret ve sanayi odasına aittir. (*)


Odaların rayiç fiyat tespiti yazılı talep üzerine yapılır. Bu bağlamda talepte bulunanlar, mal veya hizmetin fiyatını etkileyecek hususları açıkça başvuru yazılarında belirtmek zorundadırlar.


Odalarca tespit edilen rayiç fiyatlar, benzer taleplerde de yararlanılmak üzere sınıflandırılarak dosyalanır. Bu dosyadaki bilgiler elektronik ortama aktarılmak suretiyle de kullanılabilir. Böyle bir durumda yapılan rayiç fiyat tespitlerinin başvuru sahibi dışında ilgili herkes tarafından da gerektiğinde kullanılması sağlanmış olmaktadır.


Odaların rayiç fiyat tespitleri belli ilkeler çerçevesinde olmaktadır. Bu bağlamda da rayiç fiyatlar, rayiç fiyat tespiti istenilen mal veya hizmetlerle iştigal eden en az üç işletmeden mümkünse belgelendirilmek suretiyle alınacak fiyatların ortalaması veya birbirine en yakın değeri dikkate alınarak tespit edilir. Bu sayıda işletmenin bulunmaması halinde, kaç işletmeden fiyat alındığı hususu ayrıca tespit aşamasında belirtilecektir.


Borsaya tabi malların ve maddelerin rayiç fiyatı, istenilen tarihte borsada tescil edilen fiyatlar dikkate alınarak belirlenir.


Rayiç fiyat tespitinin istenildiği tarihte fiyat tespiti istenen mal veya hizmetin piyasada bulunmaması veya görülmemesi halinde, bu durum yazılı olarak ilgililere bildirilir.


Geçmiş yıllara yönelik olarak rayiç fiyat tespitinin istenilmesi halinde ise, fiyat tespitine konu olan mal veya hizmetin varsa o tarihte yani fiyatının belirlenmesi istenilen tarihte fiyatının tespitine çalışılır. Bu çalışma söz konusu işle uğraşan işletmeler nezdinde yapılarak da tamamlanabilir. Ancak odaların veya bunların şubelerinin, resmi makamların talepleri dışında geçmiş yıllara ait rayiç fiyatları işletmeler nezdinde araştırma zorunluluğu bulunmamaktadır. Geçmiş yıllara ait rayiç fiyat tespitleri, ilgili odayı veya bunların şubelerini hukuken bağlamaz.


Mevcut düzenlemeler çerçevesinde rayiç fiyat tespitini en gerçekçi bir biçimde yapma olanağına odalar sahiptir. Dolayısıyla odaların bu bağlamda yapacağı tespitlerin doğruluğunu varsayım olarak kabullenmek gerekir.


Diğer yandan yönetmelik gereği odalar düzenlenmiş olan faturaların rayice uygunluğunu da onaylamak yetkisine sahip bulunmaktadır. Buna göre faturaların rayice uygunluğunun onayı; faturaya mal veya hizmetle iştigal eden en az üç işletmeden belgelendirilmek suretiyle alınacak fiyatların ortalaması veya alınan fiyatlarından birbirine en yakın olanlar dikkate alınarak yapılır. Ancak bu sayıda işletmenin bulunmaması halinde, ilgili meslek komitesinin görüşü ile veya gerekli durumlarda eksper heyetince fiyat tespiti yapılabilir. Bu aşamada özel imalata ilişkin faturaların görevlendirilecek eksper heyeti tarafından düzenlenecek rapora göre onaylanması zorunludur. Onaylama işlemleri ise fatura asılları üzerinden yapılır.


Rayice uygunluğu istenen faturalar, özel imalatı gerektiren bir iş için düzenlenmişse yapılan işin numunesinin faturaya eklenmesi, bu mümkün olmadığı takdirde yapılan işin teknik özelliklerini gösteren açıklama, resim ve benzeri belgelerin faturaya eklenmesi zorunludur.


Proforma faturalar ile birim fiyatı belirlemek için düzenlenen faturalar alım satım akdi gerçekleşmediği için onaylanmaz. Ancak bu bağlamda da birim fiyatı belirlemek için düzenlenen faturalarda işin tamamının belirtilmesi halinde bu faturaların onaylanması mümkün olabilmektedir.


Sadece montaj, işçilik veya nakliye bedeli için düzenlenen faturalar ile malzeme fiyatı, işçilik, nakliye ve montaj bedeli dahil olarak düzenlenen faturalar, fiyat tespiti usullerinin uygulanmasına imkan vermediğinden onaylanmamaktadır.


Faturaların tasdiki, satış yapan ve faturayı düzenleyen satıcının bulunduğu yer odası veya şubesi tarafından yapılır. Projeye daha özel imalatlara ilişkin fatura tasdikleri ise satışı yapan ve faturayı düzenleyen satıcının bulunduğu yer sanayi odası veya ticaret ve sanayi odası tarafından, bu odalarca yapılamaması ve bu hususların kanıtlanması halinde ise en yakın sanayi odası veya ticaret ve sanayi odasınca yapılacaktır.


(*) Daha fazla bilgi için bakınız: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, tarafından yayımlanan "Oda Muamelat Yönetmeliği", 19.09.2005 gün ve 25934 sayılı R.G.