HUKUKA GÖRE / Dr. A. Bumin Doğrusöz


abumin@e-kolay.net





Gelir Vergisi Kanunu'nun 66. maddesiyle, serbest meslek faaliyetini mutad meslek olarak ifa edenler "serbest meslek erbabı" olarak kabul edilmişlerdir. Serbest meslek faaliyeti ise kanunun 65. maddesinde, "sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altına kendi nam ve hesabına yapılması" şeklinde tanımlanmıştır.


Tanım, "sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanma" ve "ticari mahiyette olmayan işler" ölçütleri ile bu kazancın ticari kazançla, "işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılma" ölçütüyle de söz konusu kazancının ücret ile arasındaki sınırı belirlemektedir.


Serbest meslek erbabının kullanacağı defter, Vergi Usul Kanunu'nun 210. maddesinde serbest meslek kazanç defteri olarak belirlenmiş, yine aynı kanunun 236. maddesinde mesleki kazanç sahiplerinin gelirleri için "serbest meslek makbuzu" düzenleyeceği hükme bağlanmıştır.


Serbest meslek kazanç defteri, ticari defterlerden farklı ve Ticaret Kanunu'na tabi olmayan bir defterdir. Serbest meslek makbuzu da, nitelik ve içerik itibariyle faturadan çok farklıdır ve sadece "paranın tahsil edildiğini" gösterir.


Serbest meslek erbabının kazanç tespitinde hasılatından indirebileceği gider türleri ise Gelir Vergisi Kanunu'nun, 68. maddesinde "sayma yolu" ile belirlenmiştir. Bu gün için bu maddenin 5035 sayılı kanunla değişik şekli yürürlüktedir.


Bu maddede gider olarak kabul edilebilecek kalemler arasında ilk sırayı "mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler" almıştır.


Ancak genel giderlerin anlam ve kapsamı, zaman zaman duraksamalara yok açabilmektedir. Nitekim bize de bu konuda okurlardan çok soru gelmektedir.


Bu konuda, Gelir İdaresi Başkanlığı Vergi Müdürü İmdat Türkay'ın Mali Pusula Dergisi'nin 8. sayısında (Ağustos 2005) "Serbest Meslek Kazançlarının Vergilendirilmesi ve Serbest Meslek Kazançlarını Tespitinde İndirilecek Giderler" başlığı ile yayınlanmış güzel ve kapsamlı bir çalışmasında, genel giderlerin kapsamını belirleyen bir listeye yer verilmiş. Bu konuda uygulamada yaşanan duraksamalara karşılık, bu listeyi aynen aşağıya aktarıyorum.


- İş yeri kirası, aydınlatma, ısıtma (havagazı, doğalgaz ve elektrik vb.)


- Su, telefon (cep ve araç telefonu dahil,)


- Mükellef tarafından işyerinde kullanılan, ancak aboneliği başkası adına olan telefon, su ve elektrik giderleri.


- Hizmetli ve işçi ücretleri,


- İhbar ve kıdem tazminatları,


- Sigorta giderleri,


- Hizmet erbabına yemek verilmek suretiyle sağlanan ve ücret olarak değerlendirilen, ancak Gelir Vergisi Kanunu'nun 23/8'inci maddesine göre gelir vergisinden istisna edilen menfaatler,


- Kırtasiye giderleri (kalem, kağıt, cetvel, dosya, klasör vb.)


- Temsil ve ağırlama giderleri,


- Reklam giderleri,


- İşle ilgili olmak şartıyla bilgisayar, bilgisayar yazılım ve internet giderleri,


- İşyeri ile ilgili normal tamir, bakım ve temizlik harcamaları,


- İşle ilgili şehir içi ulaşım, otoyol, gişe ücreti, posta ve kargo giderleri,


- Mesleki kurslara ödenen giderler,


- İşle ilgili çay, kahve, meşrubat giderleri


- İşle ilgili veya taşıt alımlarında kullanılan krediler için ödenen kredi faizleri (ancak burada maliyete eklenerek amortisman yoluyla itfa edilmesi gerekenleri ayrık tutmak gerekir),


- Değeri amortisman ayırma sınırını geçmeyen demirbaş alımları,


- Banka teminat mektubu ile ilgili masraflar ile oluşan faiz giderleri,


- Mesleki faaliyetle ilgili davalarda ödenen vekalet ücreti,


- Meslek lisesinde okuyan öğrencileri çalıştıran serbest meslek erbabı tarafından ücret bordrosuna dayanarak yapılan ücret ödemeleri,


- Serbest meslek faaliyeti ile ilgili olarak ödenen hamaliye ve diğer nakliye giderleri,


- İşyerinde çalıştırılan serbest meslek erbabının eşine ve çocuklara ödenen ve bordro ve stopaj yoluyla vergilendirilen ücretler,


- İşyerinde kullanılan ofis malzemelerinden amortisman sınırını geçmeyenler (masa, koltuk, vb.)


Listede hep amortisman sınırını geçmeyen harcama kalemlerine yer verilmiş. Bunun nedeni amortismanların gider yazılmasının, anılan maddede 1 numaralı bentte değil, 4. bentte zaten ayrıca ve açıkça kabul edilmiş olunmasıdır. Serbest meslek erbabının diğer kabul edilen gider kalemleri ile ilgili olarak, anılan çalışmaya bakılabilir.