DÜNYA<?:NAMESPACE PREFIX = O /><O:P> </O:P>
14.09.2005, ÇARŞAMBA<O:P> </O:P>
<O:P></O:P>
İş güvencesine ilişkin koruyucu hükümlerin işçi bakımından kapsamı<O:P> </O:P>
<O:P></O:P>
<O:P></O:P>
İbrahim IŞIKLI <O:P></O:P>


4857 sayılı İş Kanunu'nun 18. maddesinde; <O:P></O:P>


o Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıp en az altı aylık kıdemi olan ve işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekili niteliğinde olmayan işçiler, <O:P></O:P>


o Sendika üyeliği veya sendikal faaliyetlerden dolayı iş sözleşmesi feshedilen işçiler, <O:P></O:P>


o Belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışan işyeri sendika temsilcileri, <O:P></O:P>


o Tarım işlerinden sayılan ve 51'den fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan ve belirsiz süreli hizmet akdiyle çalışan işçiler ve, <O:P></O:P>


o 5953 sayılı Basın İş Kanunu kapsamında çalışan gazetecilerin, <O:P></O:P>


4857 sayılı İş Kanunu'nun iş güvencesine ilişkin 18-21. maddeleri kapsamında olduğu hükme bağlanmıştır. İşçinin işyerindeki altı aylık kıdemi, aynı işverene bağlı işyerlerinde geçen süreler ile aynı işyerinde iş sözleşmesinin kesintili olarak devam ettiği süreler birleştirilerek hesaplanacaktır. <O:P></O:P>


4857 sayılı yasada, özellikle iş güvencesine ilişkin pozitif düzenlemeler, belirli süreli iş sözleşmelerinin yasal esaslara kavuşturulması gereğini ortaya çıkarmıştır. 1475 sayılı yasa döneminde belirli süreli iş sözleşmesinin sınırlanması öncelikle, ihbar önelleri, ihbar tazminatı ve kıdem tazminatı haklarının korunması amacına dayanırken, 4857 sayılı yasada aynı zamanda iş güvencesine ilişkin hükümler, bu tür sözleşmelerin sınırlandırılmasını gerektirmekte ve bu konudaki çerçeveyi belirlemektedir. 4857/11. maddede belirli süreli iş sözleşmesinin yapılması, "belirli süreli işler", "belli bir işin tamamlanması" veya "belirli bir olgunun ortaya çıkması" gibi objektif koşullara bağlanmıştır. Uygulamada belirli süreli sözleşmelerle ilgili kötü niyetli uygulamaların önüne geçilebilmesi için mutlaka belirli süreli iş sözleşmelerinin ya noterden onaylı yapılması ya da belirli süreli sözleşmelerin ilgili Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na verilmesi ve muhafazası sağlanmalıdır. <O:P></O:P>


İş sözleşmesi feshedilen sigortalılardan işe iade edilenlerin yaşlılık aylıkları <O:P></O:P>


İş sözleşmesi feshedilen sigortalılardan göreve iade edilenlerin yaşlılık aylıkları konusunda önemli tereddütler bulunmakta olup, konuyla ilgili olarak SSK tarafından 12-149 ek sayılı genelge yayınlanarak uygulama açıklık kazandırılmıştır. <O:P></O:P>


4857 sayılı İş Kanunu'nun "Geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları" başlıklı 21'inci maddesine göre, iş akdi feshedildikten sonra geçerli sebep gösterilmeden veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkeme veya özel hakemce tespit edilerek, feshin geçersizliğine karar verilen sigortalıya, kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar ödenen ücret ve diğer haklardan tüm sigorta kollarına ait primler kesildiğinden, söz konusu dört aylık sürede tahsis talebinde bulunanlara bağlanan yaşlılık aylıkları, 506 sayılı kanunun 60. maddesinin (H) fıkrası ile 62. maddesinde öngörülen işten ayrılma şartının oluşmadığı gerekçesi ile başlangıç tarihlerinden geçerli olmak üzere iptal edilmektedir. <O:P></O:P>


Ancak, esasen iş sözleşmesinin fesh edildiği tarihten sonra fiili çalışmanın bulunmadığı, bu nedenle iş akdinin fesh edildiği tarihten sonra işten ayrılma şartının gerçekleşmiş olduğu, aylığın iptali halinde açılacak davaların, muhtemelen SSK aleyhine sonuçlanacağı, yargılama masrafları ve dava sayısı ile davaların takibinin gerektirdiği zaman ve emek kaybının SSK'yı maddi yönden zarara uğratacağı hususları göz önünde bulundurularak, söz konusu dört aylık sürede ücret ve diğer hakları ödenen sigortalılardan tahsis talebinde bulunup tercihlerini aylıkların devamı yönünde kullananların, tahsis talep tarihinden geçerli olmak üzere sosyal güvenlik destek primine tabi tutulmaları uygun görülmüştür. <O:P></O:P>
Önceki uygulama doğrultusunda tercihleri alınmadan tüm sigorta kollarına tabi tutularak aylıkları iptal edilenlerin, SSK'ya verecekleri dilekçe veya Sigorta Kolu Tercih Bildirimi ile tercihlerini aylıkların devamı yönünde kullanmaları halinde, tüm sigorta kollarına tabi olan sigortalılıkları, sosyal güvenlik destek primine dönüştürülecek, bunun için de ilgili işverenden iptal Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile belge türü kodu "02" olan Asıl veya gerektiğinde Ek Aylık Prim ve Hizmet Belgesi alınacak, ancak, bu belgeler yasal süre geçtikten sonra verilmiş olsa bile SSK'nın 08/11/2004 tarih ve VIII-836999 sayılı Genel Yazısı'na istinaden idari para cezası uygulanmayacak, bunların iptal edilen aylıkları yeniden bağlanacaktır. Feshin geçersizliğine ilişkin kararın kesinleşmesine kadar sigortalıya çalıştırılmadığı süre için en çok dört ay için ödenen ücret ve diğer haklardan tüm sigorta kolları veya sosyal güvenlik destek primi kesilmesi halinde, işverenlerden ayrıca sözleşmenin fesh edildiği tarih itibariyle Sigortalı Tekrar İşe Giriş Bildirgesi'nin SSK'ya verilmesi talep edilmeyecektir. 5335 sayılı kanunun 30'uncu maddesine göre 01/01/2005 tarihinden geçerli olmak üzere, SSK'dan yaşlılık aylığı alanların aylıklarını kestirmeksizin kamu kurum ve kuruluşlarında 506 sayılı kanuna tabi olarak çalışmalarına imkan bulunmamaktadır.<O:P> </O:P>