YMM karşıt inceleme yetkisi ve sorumluluğu
<TABLE cellSpacing=0 cellPadding=0>
<T>
<TR>
<TD =date vAlign=top>08/09/2005 08:53:51</TD></TR></T></TABLE>





BİZE GÖRE / Veysi Seviğ





Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu'nun vermiş bulunduğu bir karar uyarınca yeminli mali müşavirlerin Vergi Usul Yasası'nın 135'inci maddesinde sayılan incelemeye yetkili olan kişilerden olmamaları nedeniyle üçüncü kişiler nezdinde karşıt inceleme yapma yetkilerinin bulunmadığı sonucuna varılmıştır. (22.10.1999 gün ve E: 1999/89; K. 1999/438)


Bu durum karşısında, yeminli mali müşavirlerin inceleme yapma yetkisi, sözleşme yaparak işlemlerini yürüttüğü yükümlünün işlemlerinin biçime uygunluğu ile sınırlı olup, bu bağlamda karşıt inceleme ile belirlenmesi söz konusu olan olaylarda, belgelerin gerçeğe aykırılığından dolayı sorumlu tutulmaları hukuken tartışılır hale gelmektedir.


Gerçekte Vergi Usul Yasası'nın vergi incelemesi yapmaya yetkili olanları belirleyen maddesinde yer alanlar dışında herhangi bir kişinin bu tür bir görevi yerine getirmesi de mümkün değildir.


Bu bağlamda; Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Yasası'nda da yeminli mali müşavirlerin yükümlü kayıtlarına esas olan belgelerin gerçeği yansıtıp yansıtmadıklarının üçüncü kişiler nezdinde incelemeler yapılarak araştırılmasına yönelik özel bir yetkinin verilmesini öngören herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.


Her ne kadar; 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Yasası'nın 12'nci maddesinde yer alan yeminli mali müşavirlerin gerçek ve tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin mali tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat hükümleri, muhasebe standartlarına uygunluğunu ve hesapların denetim standartlarına göre incelendiğini tasdik edecekleri belirtilmiş; aynı maddenin ikinci fıkrasında, yeminli mali müşavirlerin tasdik edecekleri belgeler, tasdik konuları ile tasdike ilişkin usul ve esasların, gerçek ve tüzel kişilerin mükellefiyet şekilleri, iş kolları ve ciroları, döviz kazandırıcı işlemleri, ithalat ve ihracatları yatırımın miktarları ve nevileri ile belgelerin ibraz edileceği merciler esas alınmak suretiyle Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirleneceği konuları yer almışsa da burada çıkarılacak yönetmeliklerle yapılacak düzenlemelerin kapsamı ve niteliği yasal düzenlemelerle sınırlı olacaktır.


Ancak; 02.01.1990 gün ve 20390 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe konulan Yeminli Mali Müşavirlerin Tasdik Edecekleri Belgeler, Tasdik Konuları, Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik'in 8'inci maddesinde, yeminli mali müşavirlere tasdik konuları ile ilgili olarak karşıt inceleme yetkisi veren düzenleme yapılmış ve 08.11.1995 gün ve 22457 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 19 sıra numaralı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Yasası Genel Tebliği'nde de yeminli mali müşavirlerin karşıt inceleme yapma yetkisi olduğu belirtilmiştir.


Buna karşılık başlangıçta da belirttiğimiz gibi Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu'nun 22.10.1999 gün ve E: 1999/89; K. No: 1999/439 sayılı kararıyla, söz konusu meslek yasasında yükümlü kayıtlarına esas olan belgelerin gerçeği ifade edip etmediğini karşıt inceleme ile araştırma görev ve yetkisini yeminli mali müşavirlere veren bir kural yer almadığı; yönetmelikte yer alan hükümlerin de bu biçimde bir incelemeye olanak sağlayacak nitelikte olmadığı gerekçesi ile iptal edilmiştir.


Bu hukuki durum karşısında; yeminli mali müşavirlerin, üçüncü kişilerden defter ve belge istemek suretiyle karşıt inceleme yapma yetkisinin ancak; vergilendirmeye esas alınan belge, kayıt düzeni ve matrah tespitinde dikkate alınması gerekli işlemlerin, muhasebe usul ve esasları ile yasalarda belirtilen düzenlemelere uygunluğu konusunda biçimsel inceleme yapmaktan ibaret olduğu açık bulunmaktadır. Bu bakımdan; yeminli mali müşavirlerin sahip olmadıkları yetkinin kullanılmamasından dolayı sorumlu tutulmaları hukuken olanaklı değildir.


Bu bağlamda oluşan bir yargı kararına göre de "Gerçek mahiyeti tespite yönelik karşıt inceleme yapma yetkisi bulunmayan yeminli mali müşavir adına tasdik kapsamı ile sınırlı sorumluluğu aşılarak düzenlenen ödeme emri hukuka aykırı"dır. (Danıştay 3. Daire E.No: 2002/2514, K. No:2004/200)


Yeminli mali müşavirlerin özellikle konuya ilişkin inceleme yetkileri uzun süredir hem tartışma konusu ve hem de iradece yanlış uygulamalara ve yönlendirmelere yol açan bir özellik arz etmektedir. Konunun bu bağlamda incelenmesi ve gereksiz işlemelere ve uygulamalara yer verilmemesi için olayın hukuki özelliklerinin dikkate alınarak yeni yasal düzenlemelerle çözümlenmesi gerekmektedir.