Katkı paylarının ve sigorta primlerinin indirim konusu yapılması 01/09/2005 08:54:09


BİZE GÖRE / Veysi Seviğ





Gelir Vergisi Yasası'nın 63/3 ve 89/1 maddesi gereği olarak bireysel emeklilik sistemine ilişkin katkı paylarının dönem vergi matrahından indirim konusu yapılabilmesi için ödenmiş olması gerekmektedir. Bir başka anlatımla söz konusu katkı payları ile primler ancak gelirin elde edildiği döneme ait bulunuyorsa indirim konusu yapılabilir.


Bilindiği üzere gelir vergisi uygulamasında vergilendirme dönemi takvim yılıdır. Bununla birlikte, kesinti (tevkif) yoluyla ödenen vergilerden, istihkak sahipleri ayrıca yıllık beyanname vermek zorunda olmadıkları için, bu kişilerde tevkifatın yapıldığı ay dönem olarak kabul edilmekte, kesinti suretiyle alınan vergi, bu bağlamda indirimden sonra kalan miktar yani matrah üzerinden hesaplanmaktadır.


Buna göre; yıllık beyannamede indirim konusu yapılacak prim veya katkı payının, beyannamenin ilgili olduğu yıl ile ilişkili olması ve bu yılın sonuna kadar ödenmesi, ücretlerde ise indirimin ücretin ilgili olduğu ay ile ilişkili olması ve bu aylık dönemin sonuna kadar ödenmiş olması gerekmektedir.


Ölüm, kaza gibi risklere karşı yaptırılan şahıs sigortaları belirli bir dönemi kapsamakta ve bu dönem için hesaplanan prim peşin olarak veyahut da taksitler halinde ödenebilmektedir. Birikimli sigortalar ile bireysel emeklilik sisteminde ise prim veya katkı payları aylık, üç aylık, altı aylık ve yıllık dönemler itibariyle belirlenebilmekte ve ödenmektedir.


Ücret gelirlerinin aylık olarak tahakkuk ettirilerek ödenmesi nedeniyle bu tür katkı payı ve prim ödemelerinin aylık olarak belirlenen matrahlar üzerinden indirim konusu yapılması uygulamada çoğu kez duraksama yaratmaktadır. Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 246 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile yapılan açıklamadan da anlaşılacağı üzere aylık bazda yapılacak indirimlerde, primin peşin ödenmesi veya taksit dönemlerinin bir aydan daha uzun dönemler halinde belirlenmiş olması durumu değiştirmeyecektir. Taksitlerin ilgili dönemde ödenmiş olması konuşuyla ilgili aylara ait miktarlar aylık olarak matrahtan indirim konusu yapılacaktır.


Bir başka anlatımla, "Aylık bazda yapılacak indirimde, primin peşin ödenmesi veya taksit dönemlerinin bir aydan uzun belirlenmesi halinde, prim tutarı ilgili olduğu aylar dikkate alınarak ödenmiş olması koşuluyla indirim konusu yapılacaktır. Oransal sınırlar çerçevesinde kalsa dahi daha sonraki aylara ilişkin peşin ödenen tutarların ödendiği ayda indirim konusu yapılması ise bu durumda söz konusu olmayacaktır."


Yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinde yapılacak olan indirimler de ise sadece gelirin ilgili olduğu yıla ilişkin prim tutarı indirim konusu yapılabilecektir. Örneğin 1 Eylül 2005 tarihinde bir yıllık prim ödemesinin yapılması halinde 2006 yılının Mart ayında verilecek gelir vergisi beyannamesi üzerinde sadece 2005 yılına ait dört aylık (Eylül, ekim, kasım ve aralık ayları) prim indirim konusu yapılabilecektir.


Genel bütçeye dahil idare ve müesseseler yaptıkları vergi tevkifatı için muhtasar beyanname vermedikleri için zaman zaman bu kurumlarda çalışanların söz konusu ödemelerinin indirim konusu yapılması duraksama yaratmaktadır.


Bu gibi durumlarda "ücretlerini peşin alan ücretlilerin, aylık dönemler itibariyle ödedikleri şahıs sigorta primleri ve bireysel emeklilik katkı payları, prim ve katkı payı ödeme belgesinin prim ve katkı payına ait olduğu ay içersinde işverene ibraz edilmesi koşuluyla oransal ve mutlak sınırlamalar çerçevesinde izleyen aylara yani bir sonraki aya ait ücretlerin vergi matrahının hesabında indirim olarak dikkate alınacaktır.


Zarar beyanı veya oran ve tutar sınırlamaları nedeniyle yıllık beyannamede indirim konusu yapılamayan prim ve katkı paylarının daha sonraki yıllarda indirim konusu yapılması mümkün değildir.


Bu bağlamda da ücretlilerin ödediği prim ve katkı paylarının ilgili olduğu ayda indirilemeyen kısmı, izleyen aylara ait ücretin matrahından indirilemeyecektir.


İndirimin gerçekleştirilebilmesi için mutlak suretle yapılan ödemelere ilişkin belgenin işverene ibraz edilmiş olması gerekmektedir. Yıllık beyanname üzerinden yapılan indirimlerde ise ödemeye ilişkin belgenin saklama süresi ile sınırlı olmak üzere muhafazası ve istenildiğinde yetkililere ibraz edilmesi zorunluluğu vardır.