DÜNYA, 18/08/2005
BİZE GÖRE / Veysi Seviğ
Gayrimenkullerde maliyet bedeli ve özel maliyet kavramında değişiklik


Vergi Usul Yasası'nın 272'nci maddesinde "Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Yasa Hakkında Değişiklik Yapılması'na yönelik 5398 sayılı yasanın 24'üncü maddesi ile Vergi Usul Yasası'nın 272'nci maddesinin başlığı ve içeriği değiştirilmiş bulunmaktadır.


Daha önce "Gayrimenkullerde maliyet bedelinin artması" şeklinde olan söz konusu yasa maddesinin başlığı bundan böyle "Gayrimenkullerde veya elektrik üretim ve dağıtım varlıklarında maliyet bedelinin artması" şekline dönüştürülmüştür.


Vergi Usul Yasası'nın 272'nci maddesi yeni şekli ile şöyledir:


"Normal bakım, tamir, temizleme giderleri dışında, gayrimenkulü veya elektrik üretim ve dağıtım varlıklarını genişletmek veya iktisadi kıymetini devamlı olarak artırmak maksadıyla yapılan giderler gayrimenkulün veya elektrik üretim ve dağıtım varlıklarının maliyet bedeline eklenir.


(Bir geminin iktisap tarihindeki süratini fazlalaştırmak, yolcu ve eşya yükleme ve barındırma tertibatını genişletmek veya değiştirmek suretiyle iktisadi kıymetini devamlı olarak artıran giderlerle bir motorlu kara nakil vasıtasının kasa veya motorunun yenisi ile değiştirilmesi veya alımında mevcut olmayan yeni bir tertibatın eklenmesi için yapılan giderler maliyet bedeline eklenmesi gereken giderlerdendir.)


Gayrimenkuller veya elektrik üretim ve dağıtım varlıkları için yapılan giderler hem tamir, hem de kıymet artırma giderlerinden terettüp ettiği takdirde, mükellef bu giderlerden maliyet bedeline eklenecek kısmı ayrı göstermek mecburiyetindedir."


Yasa maddesinde yapılan bu değişiklikle "elektrik üretim ve dağıtım varlıkları"na vergi hukuku açısından konumuna ve işletilmesine özgü olarak bir ayrıcalık getirilmiş bulunmaktadır.


Buna paralel olarak Vergi Usul Yasası'nın "Özel maliyet bedelinin itfası ile ilgili 327'nci maddesinde de değişiklik yapılmış bulunmaktadır.


Söz konusu yasa maddesinde yapılan değişiklik uyarınca da "Gayrimenkullerin, elektrik üretim ve dağıtım varlıklarının ve gemilerin iktisadi kıymetlerini artıran ve 272'nci maddede yazılı özel maliyet bedelleri, kira veya işletme hakkı süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilir. Kira veya işletme hakkı süresi dolmadan, kiralanan veya işletme hakkı alınan şeyin boşaltılması veya işletme hakkının herhangi bir sebepten sona ermesi halinde henüz itfa edilmemiş olan giderler, boşaltma veya hakkın sona erdiği yılda bir defa gider yazılır."


Bilindiği üzere kira ile tutulan gayrimenkullerde, kiracı tarafından gayrimenkulü genişletmek ve iktisadi kıymetini artırmak amacıyla yapılan giderlerin özel maliyet bedeli olarak aktifleştirilmesi öngörülmüş bulunmaktadır. Bu bağlamda kiracının faaliyetini sürdürebilmek için yaptırmış bulunduğu tesisata ait giderler için de aynı yöntemin uygulanması gerekmektedir.


Yeni yapılan düzenleme ile 21 Temmuz 2005 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere elektrik üretim ve dağıtım varlıklarını genişletmek veya iktisadi kıymetlerini devamlı olarak artırmak için yapılan harcamalar da bu kapsama dahil edilmiş bulunmaktadır.


Ancak; daha önce bir elektrik işletmesinin kullanım ve işletim hakkını belli bir süre kiralamış veyahut da bu hakkı belli bir bedel karşılığı elde etmiş olanlar da daha önceki yasal düzenleme gereği söz konusu haktan ilgili dönemde geçerli bulunan mevzuat çerçevesinde de yararlanmışlardır.


Dolayısıyla yeni yapılan yasal düzenleme, eski mevcut düzenlemenin kapsamını genişletmemiş, buna karşılık adeta ismen belirlenmek suretiyle söz konusu varlıklar için yasada öngörülen çerçevede yapılan harcamaların da özel maliyet olarak kabul edileceğini kesin bir biçimde belirlemiş bulunmaktadır.


Böyle bir durumda özel nitelikte olsa bile kiracının başlangıçta bulunmayan bir tertibatı gayrimenkule eklemesi ve kira süresinin sonunda bunları kiraya verene bırakmadan söküp götürmesi halinde, özel maliyet bedelinden söz edilemez. Bu tür harcamaların amortisman konusuna girmesi halinde, genel hükümler çerçevesinde amortisman yolu itfa edilmiş olması gerekmektedir.


Vergi Usul Yasası'nın 237'nci maddesi uyarınca özel maliyet bedelinin kira süresi içinde eşit tutarlarda giderleştirilmesi mümkündür.