<div>Vergi incelemeleri ve vergi yasalarının uygulanması</font>

Vergi Usul Yasası'nın 134'üncü
maddesinde ifade edildiği üzere, "Vergi incelemesinden maksat, ödenmesi
gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır".</span></div>
<div>Vergi incelemesi, konuyla ilgili
uzmanlık isteyen bir uğraştır. Bu nedenle yasal düzenleme gereği olarak
inceleme yetkisi olanlar unvanları ile belirlenmiş olup, Gelir İdaresi
Başkanlığı'nın merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev
yapanların da inceleme yetkisine sahip olduğu hususu ayrıca hükme
bağlanmıştır.</span></div>
<div>Yapılan incelemeler sırasında eksik
vergi ödendiğinin tespiti halinde de ikmalen veya re'sen tarhiyat
yapılır. Verginin fazla ödendiğinin anlaşılması halinde ise fazla
ödenen kısmın mükellefe iadesi icap eder. (Vergi Usul Kanunu
Açıklamaları, Oluş Yayıncılık Sf: 435.)</span></div>
<div>Vergi incelemesi tarh işleminin
hazırlayıcısı maliyetinde yapılan idari bir çalışmadır. Yapılan vergi
incelemesi sonucunda mükellef kayıtlarında ve işlemlerinde eleştiriyi
gerektirecek bir konu bulunmayabilir. </span></div>
<div>Ancak mükellef kayıtlarında hata bulunması halinde iki farklı şekilde değerlendirme mümkündür. Şöyle ki;</span></div>
<div>* Her ne şekilde olursa olsun bir
vergi tarh edildikten sonra, bu vergiye müteallik olarak meydana çıkan
ve defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak miktarı
tespit olunan bir matrah veya matrah farkı üzerinden ikmalen vergi
tarhı öngörülür.</span></div>
<div>* Vergi matrahının tamamen veya
kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak
tespitine imkân bulunmayan hallerde ise takdir komisyonları tarafından
takdir edilen veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca
düzenlenmiş bulunan inceleme raporunda belirtilen matrah ve matrah
kısmı üzerinden farkı re'sen vergi tarh edilir. Bu çerçevede inceleme
raporuna göre bulunan matrah ve matrah farkı re'sen takdir olunmuş
kabul edilir.</span></div>
<div>Yapılan incelemeler sonucunda
kayıtlarda herhangi bir hata bulunmayabilir. Böyle bir durumda
incelemeye alınan mükellef hakkında herhangi bir ek tarhiyat yapılmaz. </span></div>
<div>Vergi Usul Yasası'nın 30'uncu
maddesinde yer alan özel nitelikteki hallerde de vergi matrahının
tamamen veya kısmen, defter kayıt ve belgelerine veya yasal ölçülere
dayanılarak tespitinin mümkün olmadığı varsayılarak re'sen vergi tarhı
öngörülebilir.</span></div>
<div>Vergilendirmede vergi yasaları lafzı (deyimsel) ve ruhu ile hüküm ifade de etmektedir.</span></div>
<div>Lafzın yani yazılı metinin açık
olmadığı hallerde vergi yasalarının hükümleri, konusundaki amaç,
hükümlerin ilgili yasanın yapısındaki yeri ve diğer maddelerle olan
bağlantısı göz önünde tutularak uygulanır. </span></div>
<div>Maddi vergi hukukunda konu,
mükellef, matrah, nispet (oran) gibi verginin yapısıyla ilgili esaslar
yer alır. Bu esaslara göre verginin tespit ve tahsili için uyulması
gereken kurallar ve genel olarak uygulamayla ilgili esaslar ise usul
hukukunun konusunu oluşturur. </span></div>
<div>Vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemlerin gerçek mahiyeti esas alınmaktadır. </span></div>
<div>Vergiyi doğuran olay ve bu olaya
ilişkin işlemlerin gerçek mahiyeti yemin hariç her türlü delille
ispatlanabilir. Ancak vergiyi doğuran olayla ilgili açık bir şekilde
tespit edilemeyen tanık ifadesi kanıtlama aracı olarak kullanılmaz. </span></div>
<div>Bu bağlamda iktisadi ve teknik
icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre normal ve mutad olmayan
bir durumun ileri sürülmesi halinde ispat külleti bunu iddia eden
tarafa aittir.</span></div>
<div>Yasaların yorumu, yasa koyucunun
yasa metninde belirtilmiş olan iradesinin tespiti ve bu iradeye göre
yasa metninin gerçek anlamının belirlenmesi amacıyla yapılır. Ancak
bazen yasa metinleri itibariyle her şeyin kolaylıkla anlaşılmasına veya
metnin bütün olaylara kolaylıkla uygulanmasına olayın özelliği
nedeniyle imkân vermeyebilir.</span></div>
<div>Yasa metinlerinin keyfi
yorumlanması mümkün olmadığı gibi, yasalarda açıkça ifade edilmedikçe
kıyas da yapılamaz. Kıyas vergi hukukunda istisnai bir tutamaç olarak
vardır. </span></div>
<div>İnceleme elemanı varsayımlara
dayalı değerlendirme yapamaz. Hukuken geçerli deliller ortaya konmadan
yapılan işlemlerin yanlışlığı veya geçersizliği iddia edilemez. Bu
bağlamda da özellikle re'sen vergi tarhına gidilebilmesi için gerekli
inceleme ve araştırmaların yapılması, matrah oluşumuna ilişkin
kanunların somut olarak ortaya konması gerekir.</span></div>
<div>Yorum yapılırken duraksamaya
düşülebilir. Ancak bu hallerde mükellef lehine yorum yapılabileceği
gibi idare lehine de yorum yapılabilir. Ancak her iki halde de lehine
yorum yapılan tarafa yönelik işaretlerin güçlendirilmesi gerekir.</span></div>
<div>Vergi yasaları, vergilendirilmesini
öngördükleri alana yönelik hükümleri çoğunlukla ayrıntılı bir biçimde
içermektedir. Zaman zaman duraksamaya düşülebilecek olaylar olabilir.
Böyle bir durumda mevcut yasa maddesi ile konuya ilişkin işlem
arasındaki örtüşebilirlilik dikkate alınarak, yapılan işlemin gerçek
mahiyetine uygun bir değerlendirme yapılabilir.

Referans / Veysi Seviğ
</span></div>