<B style="mso-bidi-font-weight: normal">RADİKAL<?:NAMESPACE PREFIX = O /><O:P> </O:P>[/B]
<B style="mso-bidi-font-weight: normal">18.05.2005, ÇARŞAMBA<O:P> </O:P>[/B]
İşsizlik ve vergilerimiz<B style="mso-bidi-font-weight: normal"><O:P> </O:P>[/B]
Mustafa Aysan <O:P></O:P>
İşsizlik, ekonomimizin en büyük sorunlarından biri, ekonomi uzmanları ve işletmecilerin öncelikli konularındandır. Bu sorunumuzu çözüm yoluna koymadan ekonominin, uzun süreli sağlıklı ve dengeli büyüme tabanında geliştirilmesi olanağı yoktur. 'Yabancı Sermaye ve İşsizlik' (4 Mayıs), 'Hızlı Büyüme ve İşsizlik' (11 Mayıs) vurgulamalarından sonra, şimdi, vergi sistemimizin, işsizlik üzerindeki etkilerini ele almalıyız.
Bununla birlikte, Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından kabul edilen son 'niyet mektubu'nda, uygulanmasına söz verilmiş önlemlerin büyük çoğunluğu, devlet gelirlerinin artırılması ve devlet harcamalarında kısıntılar yapılması ile ilgilidir. 2001'de milli gelirin yüzde 17'sine kadar yükselmiş olan devlet bütçesi açıkları, son iki yılda sağlanan bütçe disiplini sayesinde, 2004'te, milli gelirin yüzde 7'sine ancak indirilebilmiştir. 2005'in ilk çeyreğindeki bütçe gerçekleşmeleri, Avrupa Birliği (AB) ölçülerine (milli gelirin yüzde 3'üne) kadar indirilebileceğini göstermektedir.
Niyet mektubunun, devlet bütçesi dengesiyle ilgili ikinci önlemler grubu, vergi idaresinin güçlendirilmesi, verginin tabana yayılması, denetimlerin sıkılaştırılması, yüksek vergi oranlarının indirilmesiyle, vergi gelirlerinin artırılmasını da istemektedir.
Ancak, vergi sistemimizin var olan yapısı ile bu hedeflere ulaşmak kolay değildir. Vergi gelirlerimizin yüzde 70'ini sağlayan dolaylı vergilerin en büyük bölümünü oluşturan KDV ve ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) oranları, çıkabilecekleri en yüksek düzeylerdedir; bazı hallerde, iki verginin toplam yükü, tüketim malları fiyatlarının yüzde 40'ını aşmaktadır. Bu yüksek vergi oranları, vergi gelirleri ayarlamaları konusundaki esnekliği ortadan kaldırmış, kaçınma ve kaçırmaların artması tehlikelerini artırmış, düşük gelirliyi çok yüksek oranlarda vergileyeceği, işletmeler üzerinde ağır vergi yükleri doğuracağı için, ekonomik büyüme üzerinde olumsuz etkiler yaratması olasılıklarını artırmıştır. Bu yüksek oranları, daha da yükseltmek ve oran yükseltmekle toplam geliri artırmak olanakları sınırlıdır. Yüksek gelirli dolaysız vergilerimizin de (gelir ve kurumlar vergileri) oranları yüksek ve ekonomik dalgalanmalara göre duyarlıkları az, uygulanmakta olan oranları ile yaygınlaştırılmaları güçtür. Vergi sistemimizin, ekonomik büyümeyi, yeni yatırımları, şirketleşmeyi, şirketlerin büyümesini özendirecek ve işsizliği azaltmaya yardımcı olacak biçimde değiştirilmesinin yolları araştırılmalı ve bulunmalıdır.
Vergi sistemimiz, az sayıda yükümlüler üzerine yüklenmiş, bu az sayıda yükümlüleri ve onlardan vergi toplayan görevlileri bunaltacak ölçüde bürokratik çok sayıda beyanname verme işlemlerine boğulmuştur. Vergilerini kaçıramayan ve beyanname vermekten kaçınamayan işletmelerimizin tümü, vergi dairelerinde çile çekmekten, uluslararası rekabet pazarlarında başarılı olmaya zaman ve güç bulamamaktadırlar. Bu anlamsız ve yüksek maliyetli işlemler nedeniyle işletmelerimiz, her ay, değerli kâğıtlar vergisi, noterlerce yapılan ödemeler, petrol ve doğalgaz ürünleri ÖTV ödemeleri, Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu kesintisi, gider vergisi (BSMV), özel iletişim vergisi, motorlu taşıt araçları ÖTV, dayanıklı tüketim ve öteki mallara ilişkin ÖTV, kolalı gazoz, alkollü içecekler ve tütün mamulleri ÖTV gibi birçok vergi kesintisi yapmakta ve türlü adlar altında vergiler ödemektedirler. Bu küçük vergi ve fon ödemelerinin, maliyetleri kadar tahsilat (vergi geliri) yaratmadıkları kuşkusuzdur. İşletmelerin, her ay düzenledikleri beyannameleri ve vergiyle ilgili işlemleri basitleştirmenin ve verimsiz bu vergi yüklemlerini ortadan kaldırarak yükümlüleri kurtarmanın ve aynı zamanda vergi gelirlerini artırmanın yollarını bulabilmeliyiz. Aksi halde, yerli ve yabancı sermayenin, ülkemizde yatırımlar yapmalarını sağlamak ve çözümü çok zor olan işsizlik sorununun uzun sürede çözümüne yönelmek olanağı bulunamayacaktır.<O:P> </O:P>
<O:P></O:P>