İşyeri kayıt ve belgelerinin sigorta müfettişlerine ibrazı


SOSYAL GÜVENLİK VE İŞ HUKUKU / İbrahim Işıklı





Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği'nin 30. maddesi uyarınca, işverenler, aracılar ve sigortalıyı devir alan işverenler işyeri ile ilgili tüm defter ve belgeleri, gerektiğinde istenilmesi halinde, sigorta müfettişleri ile bilanço esası dışında defter tutan veya defter tutmak zorunda olmayan işyerleri için de sigorta yoklama memuruna göstermek üzere, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak 5 yıl süreyle saklamak zorundadırlar. 01.05.2004 tarihinden önce yürürlükte olan SSİY'nin 26. maddesine göre, işveren ve aracıların, işyeri ile ilgili tüm defter ve belgeleri, istenilmesi halinde sigorta müfettişine göstermek üzere on yıl süreyle saklamak zorunluluğu bulunmaktaydı. Ancak, 01.05.2004 tarihinde yürürlüğe giren SSİY md. 30'a göre saklamak zorunluluğu ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak 5 yıla indirilmiştir.


Yapılacak tebligat üzerine defter ve belgeler, incelemeyi yapacak ilgili denetim elemanı veya sigorta yoklama memurunun tebligatta gösterdiği adrese getirilir. Ancak, işveren, aracı ya da sigortalıyı devir alan işveren tarafından defter ve belgelerin işyerinde ya da belge ile kanıtlanması kaydıyla işletme merkezinde, işletme merkezi bulunmuyorsa kanuni ikametgahında incelenmesi yazılı olarak istenir veya bu istek bir tutanak ile tespit edilir ve ilgili denetim elemanınca veya sigorta yoklama memurunca da teftişe elverişli bulunursa inceleme orada yapılır.


Defter ve belgeler kanunun 132. maddesi gereğince 7201 sayılı Tebligat Kanunu'na göre yapılacak bildiri ile istenilebileceği gibi, işveren, işveren vekili, aracı veya sigortalıyı devir alan işveren ile düzenlenecek tutanakla da istenebilir.


Yapılacak tebligata rağmen 15 gün ya da haklı bir sebep ileri sürülerek yazılı istekte bulunulması veya bu durumun ilgililerin şahsen başvurusu ile bir tutanakla tespiti üzerine verilen mehil süresi içinde gösterilmeyen defter ve belgeler daha sonra ibraz edilirse gerekli inceleme yapılır. Ancak bu durumda ilgililer hakkında kanunun 140'ıncı maddesinin (d) bendi hükmü uygulanacaktır.


İşveren, işveren vekili veya aracı tarafından haklı bir sebep ileri sürülerek istenilen mehil süresi, ilgili denetim elemanınca veya sigorta yoklama memurunca belirlenir ve ilgiliye bildirilir. Ancak, zamanaşımının söz konusu olduğu hallerde mehil süresine ilişkin istekler kabul edilmemektedir.


Defter ve belgelerin gösterilmeyeceği, gösterilemeyeceği veya mevcut olmadığı işveren, işveren vekili, aracı veya sigortalıyı devir alan işveren tarafından yazılı olarak bildirildiği ya da bu durum ilgili denetim elemanınca veya sigorta yoklama memurunca bir tutanakla tespit edildiği takdirde, ilgililere süre verilmesi hususunda ayrıca tebligat yapılmasına gerek bulunmamaktadır. İşyeri kayıtlarının ve belgelerinin incelemeye sunulmaması halinde; 506 sayılı yasanın 140. maddesi (d) bendi hükmü uyarınca


"d) Defter ve belgeleri ibraz etme yükümlülüğünü kurumca yapılan yazılı ihtara rağmen onbeş gün içinde mücbir sebep olmaksızın yerine getirmeyenlere;


1) Bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü iseler aylık asgari ücretin oniki katı tutarında,


2) Diğer defterleri tutmakla yükümlü iseler aylık asgari ücretin altı katı tutarında,


3) Defter tutmakla yükümlü değil iseler aylık asgari ücretin üç katı tutarında,


Defter ve belgelerinin tümünü bu bentte belirtilen süre içinde ibraz etmekle birlikte, yönetmelikte belirtilen usul ve esaslara uygun olarak düzenlemeyenlere, her bir geçersizlik hali için, ibraz edilmemesi üzerine uygulanan miktarları aşmamak kaydıyla aylık asgari ücretin yarısı tutarında"


idari para cezası uygulanacaktır.


Yabancı uyruklular sigortalı olabilir mi?


4958 sayılı yasayla daha önce haklarında sadece kısa vadeli sigorta kolları uygulanan (sigortalıların istekleri halinde uzun vadeli sigortalı kolları da uygulanmaktaydı) yabancı uyrukluların sigortalılığında 4958 sayılı yasa ile önemli değişiklikler yapılmıştır. Sosyal Sigortalar Kanunu'nun 3'üncü maddesinin II'nci fıkrasının (A) bendi 4958 sayılı kanunun yayımlandığı 06.08.2003 tarihi itibariyle yürürlükten kaldırılmış bulunduğundan, bir işverenin emrinde çalışan yabancı uyruklu kimseler hakkında istekleri olup olmadığına bakılmaksızın 06.08.2003 tarihi itibariyle tüm sigorta kolları uygulanacaktır.