Peşin tahsil edilen kira gelirleri


BİZE GÖRE / Veysi Seviğ





Gelir Vergisi Yasası'nın 72'nci maddesinde yer alan tanımlamadan da anlaşılacağı üzere "gayrimenkul sermaye iratlarında, gayrisafi hasılat, gayrimenkul niteliğinde olan mal ve hakların kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde o yıla veya geçmiş yıllara ait olarak nakden veya aynen tahsil edilen kira bedellerinin tutarlarıdır." Bu bağlamda yasal düzenleme gereği olarak gelecek yıllara ait olup peşin tahsil olunan kiralar ilgili bulundukları yılların hasılatı sayılır. "Şu kadar ki, ölüm ve memleketi terk hallerinde mükellefiyetin kalktığı tarihi takip eden zamanlara ait olmak üzere peşin tahsil olunan kiralar, mükellefiyetin kalktığı dönemin hasılatı kabul edilir."


Diğer yandan bilindiği üzere Gelir Vergisi Yasası'nın 94'üncü maddesi uyarınca gerçek kişilere ait olan gayrimenkullerin ticari amaçla kiralanması halinde yapılan kira ödemelerinden tevkifat yapılması gerekmektedir. Buna göre kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler nakden veya hesaben yaptıkları bu tür ödemelerden istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.


Gelir Vergisi Yasası'nın "Vergi Tevkifatının Mahsubu" başlıklı 121. maddesinde ise "Yıllık beyannamede gösterilen gelire dahil kazanç ve iratlardan kesilmiş bulunan vergiler, beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisine mahsup edilir."


Mevcut yasal düzenleme gereği olarak gelecek yıllara ait kira gelirlerinin peşin tahsil edilmesi halinde ilgili yıla isabet eden kira gelirinin o yılki beyana dahil edilmesi, gelecek yıllara ait olan gelirlerin ise ilgili yıllar beyanlarına dahil edilerek vergilendirilmesi gerekmektedir.


Kesinti (tevkifat) suretiyle alınan vergilerin ise ilgili yıla isabet eden kısmının o yıl için beyan edilen kira geliri üzerinden hesaplanan gelir vergisinden indirim konusu yapılması gerekmektedir.


Örneğin Bay (A) sahibi bulunduğu işyerini 2005 yılında aylık 1.500 YTL'den iki yıl süre kiraya verdiğini, toplam kira bedelinin tamamı olan 36.000 YTL'yi peşin tahsil ettiğini, kiracı konumundaki Yıldırım Ticaret AŞ'nin ödemeyi yaparken bu ödeme üzerinden (36.000 * 0.22=) 7.920 YTL tevkifat yaparak Bay (A)'ya net (36.000 - 7.920=) 28.080 YTL ödeme yaptığını varsayalım. Bu takdirde; Bay (A) 2005 yılında başkaca, bu geliri ile birleştirilecek bir geliri olmasa bile 2005 yılında tevkifat suretiyle vergilendirilmiş bulunan bu gayrimenkul sermaye iradı için beyanname verecektir. Çünkü Gelir Vergisi Yasası'nın 86/1-c maddesi uyarınca 2005 yılında brüt (1.500 * 12=) 18.000 YTL olarak elde edilen ve gelir vergisine tevkifatına tabi tutulan gayrimenkul sermaye iradının 15.000 YTL'den fazla olması nedeniyle beyan edilecek ve bayanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden; 2005 yılı için hesaplanacak olan tevkifat miktarı olan 3.969 YTL beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden indirim konusu yapılabilecektir.


Eğer söz konusu kira toplamı tevkifat konusu yapılmamış olsa idi bu durumda elde edilen kira bedelinin 2005 yılında 800 YTL aşması nedeniyle yine beyan konusu olması gerekmektedir. Bir başka anlatımla kiracının Gelir Vergisi Yasası'nın 94'üncü maddesinin alt bendinde belirtilen stopaj yapma zorunluluğunda bulunan kişi ve kuruluşlardan olmaması halinde ise tevkifat suretiyle vergilendirilmeyen gayrimenkul sermaye iradının 2005 takvim yılı için 800 YTL'yi aşması nedeniyle beyan edilmesi gerekecektir. Bu miktar 2006 yılı için 875 YTL'ye çıkartılmıştır (19.12.2005 gün ve 2005/9826 sayılı Bakanlar Kurulu kararı eki).


Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere peşin olarak tahsil edilen gayrimenkul sermaye iratları, eğer söz konusu gayrimenkul ticari amaca yönelik olarak kiralanmış bulunuyorsa tevkifata tabi tutulacaktır. Bu durumda gelecek yıllara ait olarak tahsil edilen kira bedeli de tevkifat kapsamındadır. Tevkifatı yapan kuruluş, tevkifatın yapıldığı ayı izleyen ayın 20'nci günü akşamına kadar muhtasar beyanname ile bu işlemi beyan etmek zorundadır.


Bu durumda gayrimenkulünü kiraya veren, tahsil etmiş olduğu kirayı ilgili yılda beyan edecek ve kendisinden tevkifat suretiyle alınan gelir vergisini de tevkifat gelirinin ilgili olduğu dönem itibariyle yapacağı beyan üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edecektir.