Nihai tüketicinin fatura istemesine miktar sınırlaması


BİZE GÖRE / Veysi Seviğ





Vergi Usul Yasası'nın 229'uncu maddesinde yer alan tanımlamaya göre "fatura" satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır. Aynı yasanın 232'nci maddesi gereği olarak "Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler:


. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara;


. Serbest meslek erbabına;


. Kazançları basit usulde tespit olunan tüccarlara;


. Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere;


. Vergiden muaf esnafa;


sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlarda fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler.


Yukarıdakiler dışında kalanların, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenlerden ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerden satın aldıkları emtia veya onlara yaptırdıkları iş bedelinin 2006 yılında 520 YTL'den az olsa dahi istemeleri halinde emtiayı satanın veya işi yapanın fatura vermesi mecburidir."


Fatura düzenleme mecburiyeti 2006 yılında 520 YTL ve daha yukarı mal ve hizmet bedelleri için geçerli olmaktadır. (Vergi Usul Yasası Genel Tebliğ Sıra No: 354) Bu miktar 2005 yılı için 480 YTL olarak uygulanmıştır.


Ticari amaçlı satış ve alışlar için fatura düzenlenmesi mecburiyet olup, bu miktarlar dikkate alınmayacaktır. Bu nedenle; örneğin ticari amaçlı bir satış işleminin bedeli bir lira dahi olsa fatura düzenlenecektir. Burada ifade edilen ticari işlemden kasıt, alıcının ve satıcının da ticari faaliyetleri için bu işlemi gerçekleştirmiş olmalarıdır.


Örneğin bir toptancının bir ticari faaliyet sahibine bir düzine kibrit satması gibi.


Diğer yandan nihai tüketiciye yapılan satış toplamının 2006 yılında 520 YTL'yi aşması halinde satıcının alıcı talep etmese bile fatura düzenlemesi ve vermesi gerekmektedir.


Bu aşamada işlem bedeli kaç lira olursa olsun alıcının istemesi halinde satıcının veya hizmeti sunanın fatura düzenlemesi ve vermesi zorunlu olmaktadır.


Son günlerde piyasada yapılan belge denetimleri artmış olmasına rağmen fatura düzenlenmesi konusunda yeteri kadar titiz davranılmadığına tanık olunmaktadır. Örneğin alıcıların satıcılardan veya hizmet sunanlardan fatura talep etmeleri halinde genellikle, "Bu miktardaki satışlar için fatura düzenlemek mümkün değildir" şeklinde yanıtlar alınabilmektedir.


Oysa Vergi Usul Yasası'nın 232'nci maddesinde konuya ilişkin düzenlemeye göre istenmesi "halinde" işlem bedeli ne olursa olsun "emtiayı satanın veya işi yapanın fatura vermesi zorunludur." Buna karşılık alış veya hizmet bedelinin 520 YTL'yi aşması halinde alıcının istemesine gerek kalmaksızın fatura verilmesi zorunluluğu vardır.


Yasal düzenleme gereği verilmesi ve alınması icabeden faturanın verilmemesi veya alınmaması halinde 129 YTL'den az olmamak koşulu ile taraflara özel usulsüzlük cezası kesilmektedir.


Faturanın verilmemesi ve alınmaması hallerinde kesilmesi öngörülen özel usulsüzlük cezası fatura üzerine yazılması gereken meblağın yüzde 10'u olarak belirlenmiş olup, bu miktar 2006 yılında 129 YTL'den az olamayacaktır.


Ancak; nihai tüketiciye 520 YTL'nin altında kalan satış veya hizmet sunumu için istem halinde eğer fatura düzenlenmez ise durum ne olacaktır?


Vergi Usul Yasası'nın 353/1'inci maddesi uyarınca verilmesi icap eden fatura kavramına yer verilmiş olup, aynı yasanın 232'nci maddesinde kimlere fatura kesilmek zorunda olduğu belirtildikten sonra, istenilmesi halinde de fatura düzenlenebileceği konusu hükme bağlanmış bulunmaktadır. Ancak mevcut yasal düzenleme gereği olarak satıcının veyahut da hizmet sunumunda bulunanın;


. Belli mükellef grupları ile vergiden muaf esnafa fatura düzenlemesi zorunlu kılınmış;


. Bunlar dışında kalanlara ise yapılan iş hacmi 2006 yılında 520 YTL ve daha yukarı miktarda ise aynı zorunluluğa uyulacağı hususu hükme bağlanmıştır.


Mevcut düzenlemeler birlikte dikkate alındığında nihai tüketiciye yapılan satışlar için alıcının istemesi halinde satış bedelinin 2006 yılında 520 YTL'nin altında kalması halinde fatura vermesi mecburiyetinin bir anlamda müeyyidesiz kalmış bulunduğunu kabul etmek gerekecektir.


Bu durum; uygulamada zaman zaman sorun yaratmakta, alıcının nihai tüketici konumunda olması durumunda satıcıdan 520 YTL'nin altında kalan alışları için fatura istenmesi halinde satıcının veya işi yapanın fatura vermekten kaçındığı gözlenmektedir.