Vadeli ithalatlarda KKDF alınabilir mi?


12/12/2005 09:33:08


HUKUKA GÖRE /Dr. A. Bumin Doğrusöz


abumin@e-kolay.net





Günümüzde gümrük idarelerince kabul kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekline göre yapılan ithalatta Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) kesintisi uygulanmakta, bu uygulamanın ise Merkez Bankası'nın 31.12.2001 tarih ve 2001/4 sayılı genelgesine dayandığı ileri sürülmektedir. Biz bu yazımızda bu uygulamanın yerindeliğini, bir başka deyişle söz konusu mali yükümlülüğün tahsilinin hukuka uygunluğunu tartışma konusu yapmak istiyoruz.


KKDF, 7.6.1988 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 88/12944 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile ve "Kalkınma planı ve yıllık programlarda öngörülen hedeflere uygun olarak yatırımların yönlendirilebilmesi ve ihtisas kredilerinde kredi maliyetlerinin düşürülmesi amacıyla 3182 sayılı Bankalar Kanunu'nun 37 ve 40. maddelerine göre" ihdas olunmuştur. Bu fonun uygulaması, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tebliğleri uyarınca yürütülmüştür.


Daha sonrasında 3182 sayılı Bankalar Kanunu'nun yerini 4389 sayılı Bankalar Kanunu almış ve bu yeni kanunun 20/1-b maddesiyle Bakanlar Kurulu'na tanınmış yetki aynen sürdürülmüştür. Ancak 3.7.2001 tarih ve 24451 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair" 4684 sayılı kanunun 16. maddesinin (e) bendi ile 4389 sayılı Bankalar Kanunu'nun anılan 20/1-b maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.


Hukukun genel prensiplerine göre, yürütme organına yetki veren yasa maddesinin yürürlükten kaldırılması, bir başka deyişle yasamaca verilen yetkinin geri alınması, o yetki uyarınca yürütme organınca ihdas edilmiş bulunan bütün düzenleyici işlemlerin kendiliğinden yürürlükten düşmesi (yürürlükten kalkması) sonucunu doğurur. Bu nedenle KKDF kesintisi yapılmasını öngören andığımız Bakanlar Kurulu kararı ve buna bağlı TCMB genelgeleri 4684 sayılı kanunun 16/e maddesinin yürürlüğe girdiği 1.1.2002 tarihi itibariyle yürürlükten kalkmış olmaktadır.


Öte yandan 4684 sayılı kanunun geçici 3/a maddesi ile "Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu kesintileri, bu konuda yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar yürürlükten kaldırılan hükümlere göre tahsil edilmeye devam olunur" hükmü getirilmiş ve ayrıca "Kesinti oranlarını sıfıra kadar indirmeye veya on beş puana kadar yükseltmeye veya kesintiyi tümüyle kaldırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir" hükmü ile Bakanlar Kurulu'na kesintileri tümü ile kaldırma konusunda yetki verilmiştir.


Bu madde ile Bakanlar Kurulu'na verilen "tümüyle kaldırma" yetkisinin üzerinde durulması gerekmektedir. 4684 sayılı kanunun 16/e maddesi ile yukarıda açıklamış olduğumuz şekilde KKDF zaten 1.1.2002 tarihi itibariyle yürürlükten kalkmış olduğuna göre ve ayrıca kanunun 3/a maddesi kesintilerin yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar eski hükümlere göre tahsilinden söz ettiğine göre, buradaki yetki, geçmiş döneme ait ve kesinleşmiş kesintileri kapsamaktadır.


Nihayet Bakanlar Kurulu bu yetkisini 12.7.2001 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 2001/2698 sayılı kararnamenin eki kararın 4. maddesi ile kullanmış ve Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Hakkındaki Karar ile ek ve değişikliklerini 1.1.2002 tarihi itibariyle yürürlükten kaldırmıştır.


Anılan Bakanlar Kurulu kararının eki kararın 4. maddesi aynen; "12.5.1988 tarihli ve 88/12944 sayılı kararnamenin eki Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Hakkında Karar ile ek ve değişiklikleri (...) yürürlükten kaldırılmıştır" şeklindedir. Bu kararname ve dolayısıyla 4. maddenin yürürlüğe giriş tarihi, anılan kararnamenin 6. maddesi ile 1.1.2002 olarak belirlenmiştir.


Dolayısıyla 1.1.2002 tarihinden sonrasında artık bu fon için bir kesinti yapılması hukuken mümkün değildir. Söz konusu uygulama, kanuna ve Bakanlar Kurulu kararına dayanmayan, kanunun verdiği yetkiyle söz konusu fonu yürürlükten kaldıran Bakanlar Kurulu kararına rağmen çıkartılmış bir genelgeye dayanarak yapılması ise hiç mümkün değildir. Genelgeler, normlar hiyerarşisinde kendisinden daha üst hukuk normlarına aykırı olamayacağı gibi, bir mali yükümlülük de ihdas edemez.


Nitekim söz konusu fonun yürürlükten kalktığı hususu geçmişte, Prof. Dr. Şükrü Kızılot'un ve Doç. Dr. Mustafa Akkaya'nın 23.10.2002 tarihli Hürriyet Gazetesi'nde yer alan yazılarında da vurgulanmıştır.


Öte yandan fon düzenlemelerinin yürürlükte olmadığı ve ithalat işlemlerinde fon kesintisi alınamayacağı yargı kararları ile de sabittir. Nitekim Ankara 1. Vergi Mahkemesi'nce 24.12.2003 gün E.2004/727 K.2004/1054 sayılı kararı ile de bu fonun yürürlükte olmadığı hükme bağlanmıştır. Karar şu şekildedir: "12 Temmuz 2001 gün ve 24460 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 2001/2698 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi eki kararın 4. maddesi ile de 12.5.1998 tarih ve 88/12944 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi'nin eki Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Hakkında Karar ile ek ve değişikliklerin kaldırılmasına karar verilmiş, bu kararın 1.1.2002 tarihinde yürürlüğe gireceği açıklanmıştır. Bu durumda Bakanlar Kurulu'nca 2001/2698 sayılı karar ile Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu 1.1.2002 tarihi itibariyle kaldırıldığından 4684 sayılı kanunun geçici 3. maddesine göre uygulanmasına devam olunabilecek 4389 sayılı kanun 20/1-b hükmündeki yetkiye dayalı yasal bir fon müessesesi kalmadığına göre fon tahsiline devam olunması da mümkün değildir. (...). Bu nedenle 1.1.2002 tarihinden itibaren Bakanlar Kurulu kararı ile yeniden kurulmuş ve yürürlükte bulunan bir fon müessesesi olmadığından, davaya konu olayda 12.9.2003 gün ve 11900 sayılı Gümrük Giriş Beyannamesi ile davacı tarafından mal mukabili ithali yapılan damızlık cins yumurtaların bedeli üzerinden genel bütçeye doğrudan gelir kaydedilmek üzere yüzde 3 nispetinde Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu kesintisi yapılmasında hukuka uyarlık görülmemiştir."


Ankara 1. İdare Mahkemesi'nin bu kararı Ankara Bölge İdare Mahkemesi'nin 13.5.2004 tarih ve E. 2004/1093 K.204/1385 sayılı kararı ile onanmak suretiyle kesinleşmiştir. Ayrıca karara karşı yapılan karar düzeltme talebi Ankara Bölge İdare Mahkemesi'nin 7.10.2004 tarih ve E. 2004/2842 K.204/3078 sayılı kararı ile reddedilmiştir. Ayrıca Ankara 5. Vergi Mahkemesi E.2004/631 2004/866 sayı ve 17.9.2004 tarihli kararı da, yine aynı yönde, "anılan fona ilişkin mevzuat yürürlükte olmadığından fon kesintisi yapılamayacağı" şeklinde oluşmuştur.


Öte yandan konunun bütçe hukuku yönünden de değerlendirilmesi gerekmektedir. Bütçe kanunları, kanun olmanın ötesinde yürütme organına bir yıllık süre zarfında gelirleri toplama ve harcamaları yapma yetkisi veren siyasal metinlerdir. Bütçe Kanunu'nda tahsil yetkisi verilmeyen hiçbir gelir, o yıl toplanamaz. Bu açıdan bakıldığında 2002 yılı ve izleyen yıllara ait bütçe kanunlarında (Kanuna ekli C cetvellerinde) Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu veya bakiyesi gelirlerine yer verilmemiştir


Açıkladığımız sebeplerle 1.1.2002 sonrasında, vadeli ithalatlar dolayısıyla, yürürlükten kalkmış mevzuat hükümlerine istinaden KKDF kesintisi (borcu) hesaplanması ve tahsili mümkün değildir.