Yeniden değerleme oranı nedir, nasıl hesaplanır?


08/12/2005 09:11:56


BİZE GÖRE / Veysi Seviğ





Vergi Usul Yasası'nın mükerrer 298/B maddesinde yapılan tanımlamaya göre "Yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın ekim ayında (ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre Devlet İstatistik Enstitüsü'nün Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksi'nde meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Maliye Bakanlığı yeniden değerleme oranını yıllık olarak Vergi Usul Yasası Genel Tebliğ ile yükümlülere duyurmakta olup, 2005 yılı için geçerli olan "yeniden değerleme oranı" yüzde 9.8 (dokuz nokta sekiz) olarak tespit edilmiştir. (Vergi Usul Yasası Genel Tebliğ Sıra No: 353)


Bu belirlemede dikkate alınan dönemler bir önceki yılın kasım ayı ile ertesi yılın ekim ayıdır. Örneğin 2005 yılı ile ilgili yeniden değerleme oranının tespiti sırasında 2003 yılının Kasım ayı ile 2004 yılının Ekim ayı dahil olmak için geçen sürede Toptan Eşya Fiyatları Endeksi'nde ortaya çıkan değişimde, ertesi yıl ortaya çıkan artış yeniden değerleme oranı olarak kabul edilmiştir. Buna göre 2005 yılının yeniden değerleme oranının belirlenmesinde esas alınan rakamsal veriler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.




2004 yılına ait rakamsal veriler 2005 yılına ait rakamsal veriler

Aylar Endeks Aylar Endeks

2003/Kasım 7.336.20 2004/Kasım 8.392.70

2003/Aralık 7.382.10 2004/Aralık 8.403.80

2004/Ocak 7.576.50 2005/Ocak 8.328.42

Şubat 7.700.50 Şubat 8.326.55

Mart 7.862.20 Mart 8.503.60

Nisan 8.070.50 Nisan 8.675.43

Mayıs 8.067.80 Mayıs 8.647.64

Haziran 7.982.70 Haziran 8.677.15

Temmuz 7.861.60 Temmuz 8.655.06

Ağustos 7.923.50 Ağustos 8.804.91

Eylül 8.069.70 Eylül 8.950.24

Ekim 8.330.10 Ekim 9.009.11

Toplam 103.374.61 Toplam 94.163.80

</PRE>


2004 yılının aylık ortalama endeksi (94.163.80/12=) 7.846.98, 2005 yılının aylık ortalama endeksi ise (103.374.61/12=) 8.614.55'tir.


Buna göre 2004 yılında endeks 100 olarak varsayılacak olursa, 2005 yılında bu rakam (8.614.55 x 100)/7.846.98=) 109.78'dir. Buna göre yeniden değerleme oranı 9.78 olarak tespit edilecek, buradan virgülden sonraki basamağın tek haneli hale getirilmesi halinde artış oranı 9.8 olarak belirlenmiş olacaktır.


Maliye Bakanlığı 2004 yılının altıncı ayından itibaren üçer aylık dönemler halinde yeniden değerleme oranını sirküler aracılığı ile duyurmaktadır.


Yeniden değerleme oranları 2003 yılında yüzde 23.7.2004 yılında yüzde 11.2 ve 2005 yılında ise yüzde 9.8 olarak belirlenmiştir.


Diğer yandan 2005 yılında üçer aylık dönemler halinde tespit edilen yeniden değerleme oranları ise üç aylık dönem için yüzde 3.3, altı aylık dönem için 4.97, dokuz aylık dönem için 6.60 ve yıllık olarak yüzde 9.8 olarak ilan edilmiş bulunmaktadır.


Yasal düzenleme nedeniyle yeniden değerleme oranı takvim yılı esasına göre toptan eşya fiyatlarından ortaya çıkan fiyat artışı endeksini yansıtmamakta, bu nedenle yeniden değerleme uygulaması suretiyle yapılan rakamsal artırımlar enflasyon oranından farklı olmaktadır.


Vergi yasalarında yer alan rakamsal değerlerin ve sınırların yeniden değerleme oranında artırılmış olması bazı kereler yakınma konusu olabilmektedir.


2005 yılının sonuna kadar ihraç edilen kamu borçlanma kağıtlarından sağlanacak faiz geliri ile ilgili olarak indirim oranı belirlenirken yeniden değerleme oranı etkili olacaktır. İndirim oranı, Vergi Usul Yasası hükümlerine göre o yıl tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranının, aynı dönemde devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranına bölünmesi suretiyle Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilecek olup, bu oran 2005 yılında elde edilen söz konusu menkul kıymet getirileri için de uygulanacaktır.


Yeniden değerleme oranı geçmişte olduğu gibi gelecekte de bazı vergi matrahlarını etkilemeye devam edecektir. Yukarıda da vurgulamaya çalıştığımız gibi yeniden değerleme oranı takvim yılı esasına göre gerçekçi bir biçimde fiyat artışı ortalamasını yansıtmamaktadır.