Orkun ERDOĞUŞ
Stajyer SMMM
www.MuhasebeTR.com Site Genel Koordinatörü
orkunerdogus@yahoo.com





01.01.2006'DAN İTİBAREN UYGULANACAK OLAN TERÖR MAĞDURU ÇALIŞTIRMA ORANINDAKİ DEĞİŞİKLİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ



<DIV align=right>

Tarih:
28/11/2005
I-GİRİŞ
İşverenlerin elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde çalıştırmaları gereken özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma oranları 22/05/2003 tarihli ve 4857 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine göre, Bakanlar Kurulu'nca yeniden belirlenmiştir. 08 Temmuz 2005 Tarihli 25869 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2005/9077 Karar Sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla İşverenlerin elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde çalıştırmaları gereken özürlü, eski hükümlü ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun ek 1 inci maddesinin (B) fıkrası kapsamındaki terör mağduru çalıştırma oranlarının belirlenmesine ilişkin ekli Karar'ın yürürlüğe konulması; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 23/06/2005 tarihli ve 39770 sayılı yazısı üzerine, 22/05/2003 tarihli ve 4857 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine göre, Bakanlar Kurulu’nca 27/06/2005 tarihinde kararlaştırılmıştır.
27/6/2005 Tarihli ve 2005/9077 Sayılı Kararnamenin Ekinde Karar; 22/05/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesine göre işverenlerin elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde çalıştırmaları gereken özürlü, eski hükümlü ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun ek 1 inci maddesinin (B) fıkrası kapsamındaki terör mağdurları için öngörülen toplam çalıştırma oranı %6 olarak kalmış, 4857 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi kapsamına giren işyerlerinde oranlar; kamu işyerlerinde özürlüler için %4, eski hükümlüler için %2 olarak; özel sektör işyerlerine özürlüler için %3, eski hükümlüler için %1, terör mağdurları için de %2 olarak belirlenmiştir. Ayrıca, bu kararın 01/01/2006 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Söz konusu değişiklik öncesinde işverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde özürlüler için %3, eski hükümlüler için %1 ve terör mağdurları için %1 oranlarında işçi çalıştırmak zorundaydı. Öngörülen toplam özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma oranı ise %6 idi. Böylece işverenler artan %1'i, özürlü veya eski hükümlü çalıştırmak yönünde ihtiyari olarak belirleyebiliyorlardı. 01/01/2006'dan itibaren geçerli olmak üzere işverenlerin, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde çalıştırmaları gereken terör mağdurları için oran %1'den %2'ye çıkarılmış, işverenlere tanınan %1'lik seçimlik hak kaldırılmıştır.
II- İş Kanunu Kapsamında Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru Çalıştırma Zorunluluğu
4857 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi kapsamında İşverenler elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde her yılın Ocak ayı başından itibaren yürürlüğe girecek şekilde Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranlarda özürlü ve eski hükümlü ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun ek 1 inci maddesinin (B) fıkrası uyarınca istihdamı zorunlu olan terör mağduru işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin toplam oranı yüzde altıdır. Ancak özürlüler için belirlenecek oran, toplam oranın yarısından az olamaz. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.
Oranların hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür. İşyerinin işçisi iken sakatlanan, eski hükümlü ya da terör mağduru olanlara öncelik tanınır. İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlarlar.
Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin nitelikleri, hangi işlerde çalıştırılabilecekleri, bunların işyerlerinde genel hükümler dışında bağlı olacakları özel çalışma ile mesleğe yöneltilmeleri, mesleki yönden işverence nasıl işe alınacakları, Adalet Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca birlikte çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Elli ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesine göre çalıştırılması zorunlu özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçilerin niteliklerini, hangi işlerde çalıştırılabileceklerini, bunların işyerlerinde genel hükümler dışında bağlı olacakları özel çalışma hükümleri ve mesleğe yöneltilmeleri, mesleki yönden işverence nasıl işe alınacakları ve denetimi ile bu hükümlere uymayan işveren hakkında yapılacak işlemleri 24 Mart 2004 Tarihli 25412 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik” ile düzenlenmiştir.
Bu yönetmeliğe göre “Terör Mağduru: 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununa göre terör eylemleri nedeniyle (Md 3/3); Şehit olan kamu görevlileri ile er ve erbaşların daha sonra evlenmemiş eşlerini veya çocuklarından birisini, yoksa kardeşlerinden birisini (Md 3/3-1), Çalışamayacak derecede malül olan kamu görevlileri ile er ve erbaşların varsa eşlerini veya çocuklarından birisini , yoksa kardeşlerinden birisini (Md. 3/3-2), Malül olup da çalışabilir durumda olanları (Md. 3/3-3)” kapsamaktadır.
Başvurularda çalışabilir durumdaki malülün kendisi, şehit veya çalışamayacak durumdaki malülün eşi, eşinin olmaması veya talepte bulunmaması halinde çalışmayan çocuklarından birisi, çocukları da yoksa veya yaşları itibariyle çalışamayacak durumda iseler, çalışmayan kardeşlerinden birinin talebi esas alınır.
İşveren işyerlerinde; Her yılın ocak ayı başından itibaren yürürlüğe girecek şekilde Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranlarda özürlü ve eski hükümlü ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununa 4131 sayılı Kanun ile eklenen Ek madde 1/(B) bendinde ve 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesi gereğince istihdamı zorunlu olan terör mağduru işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde tam süreli olarak çalıştırmakla yükümlüdür.
III- İşgörenin Temini ve Türkiye İş Kurumunun Aracılığı
İşveren çalıştırmakla yükümlü olduğu özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçileri işyerinin bulunduğu yerdeki Türkiye İş Kurumu aracılığıyla sağlar. Kurum aracılığı olmadan özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurunu işe alan özel sektör işvereninin bu durumu en geç bir ay içinde Kuruma bildirmesi ve tescil ettirmesi zorunludur. (Md. 5)
İşveren çalıştırmakla yükümlü bulunduğu özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarını, yükümlülüğün doğmasından itibaren yedi gün içinde niteliklerini de belirterek Kurumdan yazılı olarak talep eder. İşveren talebinde, işyerinde yapılan işin gerektirdiği ağırlıklı vasıfların üstünde istihdamı zorlaştırıcı şartlar öne süremez.
Kurum işverenin bu talebinden itibaren en geç onbeş gün içinde niteliklere uygun gördüğü özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarından talep sayısından az olmamak üzere temin edebildiklerini, niteliklerini belirten belgeleriyle birlikte işverene gönderir. İşveren en geç onbeş gün içinde gönderilen kişilerden uygun gördüklerini işe alır, işe alınanları ve alınmayanları alınmayış nedenlerini de belirtmek suretiyle yedi gün içinde yazılı olarak Kuruma bildirir. Yani bu şekilde gönderilenlerden talebin kısmen veya tamamen karşılanamadığının, gönderme tarihinden itibaren en geç 22 gün (Bu süre, gönderilen kişilerden uygun görülenlerin 15 gün içinde işe alınma süresi ile işe alınanların ve alınmayanların, alınmayış nedenleri de belirtilmek suretiyle 7 gün içinde yazılı olarak Kuruma bildirilme süresi toplamından oluşmaktadır.) içinde işverenin yazılı olarak Türkiye İş Kurumu il veya şube müdürlüğüne bildirmesi gerekir. (01.08.2004 Tarihli 25540 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağdurlarının İstihdamı Hakkındaki Usul ve Esaslara İlişkin Tebliğ)
Bu bildirim üzerine, on gün içinde, şayet bildirim yapılmamış ise gönderme tarihinden itibaren 30 gün içinde Kurum il veya şube müdürlüğüne kayıtlı özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarından öncelikle varsa işgücü talebi şartlarına uygun olanlar, bunlardan bulunmaması halinde kayıtlı bulunan diğer özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurları, meslek ve öğrenim durumlarını içeren listeler düzenlenerek, kontenjan açıklarını kapatması için Kurum il veya şube müdürlüğünce son kez işverene gönderilir.
İşveren, bu şekilde gönderilenler ve/veya listelerde yer alanlar arasından seçimlerini yaparak gönderim veya listelerin bildirim tarihinden itibaren onbeş gün içerisinde açık kontenjanlarını kapatmak zorundadır. (Md. 7)
Seçme işlemi/işlemleri için adaylar işverene ayrı ayrı veya toplu olarak gönderilebileceği gibi, gerektiğinde işveren veya vekili Kurum il veya şube müdürlüğüne davet edilerek, seçme işleminin Kurumda yapılması sağlanır.
İlgili yönetmeliğin Terör Mağduru Malüllerin Çalıştırılabilecekleri İşleri düzenleyen 23. maddesine göre, Malül olup da çalıştırılabilir durumda olanlar, sağlık kurulu raporunda gösterilen fiziksel, ruhsal durumlarına ve mesleklerine uygun, malüllük derecesini yükseltmeyecek hafif işlerde çalıştırılırlar.
<H1>IV- Ceza Hükümleri</H1>
Çalıştırılmayan terör mağduru ve çalıştırılmayan her ay için; 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunun Ek 1 İnci Maddesine göre 01.01.2005’ten itibaren uygulanan ceza 4.887 YTL’dir. Terör mağduru istihdamında mevzuata aykırı davranan işveren ve işveren vekilleri hakkında 13/11/1995 tarihli 4131 sayılı Kanun ile değişik 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun Ek Madde 1’ de belirtilen idari para cezası işyerinin bağlı olduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürünce uygulanır.
<H1>SONUÇ</H1>


01/01/2006'dan itibaren geçerli olmak üzere işverenlerin, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde çalıştırmaları gereken terör mağdurları için oran %1'den %2'ye çıkarılmış, işverenlere tanınan %1'lik seçimlik hak kaldırılmıştır. Özürlüler ve eski hükümlüler için oranlar değiştirilmemiştir. Öngörülen toplam özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma oranı %6 olarak kalmıştır. Buna göre, 01/01/2006'dan itibaren oranlar Özürlüler için %3, Eski hükümlüler için %1 , Terör mağdurları için %2 olarak uygulanacaktır.



kaynak: www.muhasebetr.com