Dur ikazına uymayanlara özel usulsüzlük cezası


16/11/2005 09:42:30


BİZE GÖRE / Veysi Seviğ





Vergi Usul Yasası'nın 127'nci maddesinde de hükme bağlandığı üzere "Yoklamadan maksat, mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili maddi olayları, kayıtları ve mevzuları araştırmak ve tespit etmektir." Bu bağlamda yasal düzenleme gereği yoklamaya yetkili memurlar, ayrıca vergi yasalarının uygulanması ile ilgili olarak;


. Maliye Bakanlığı tarafından belirlenmiş olan ilkeler çerçevesinde özel yetki verilmiş olmak kaydıyla günlük hasılatı tespit etmek,


. 3100 sayılı yasa kapsamına girip ödeme kaydedici cihaz kullanmak zorunda olanların bu zorunluluğa uyup uymadıklarını, bu cihazları belli edilmiş ilkelere göre kullanıp kullanmadıklarını ve günlük hasılatı tespit etmek,


. Günü gününe kayıt yapılması zorunlu defterlerin işyerlerinde bulundurulup bulundurulmadığını, tasdikli olup olmadığını, usulüne göre kayıt yapılıp yapılmadığını, vergi yasaları uyarınca düzenlenmesi gereken belgelerin usulüne uygun düzenlenip düzenlenmediği ile kullanılıp kullanılmadığını, faturasız mal bulunup bulunmadığını, levha asma veya kullanma zorunluluğuna uyulup uyulmadığını tespit etmek, yasal defter ve belgeler dışında kalan ve vergi kaybının bulunduğuna emare teşkil eden defter, belge ve delillerin tespit edilmesi halinde bunları almak,


. Nakil vasıtalarını, Maliye Bakanlığı'nın belirleyeceği özel işaretle durdurmak ve taşıtta bulundurulması icap eden yolcu listesi, fatura veya sevk irsaliyesi, yolcu bileti ile taşıma irsaliyelerinin içeriği ile taşınan yolcu ve malların miktar ve mahiyetlerini ölçmek, tartmak, saymak suretiyle tespit etmek,


. Taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturanın taşıtta bulunmaması halinde bu belgelerin ibrazına kadar nakil vasıtalarını trafikten alıkoymak, taşınan malın sahibi belli değilse tespitine kadar malı bekletmek ve muhafaza altına almak,


yetkisine haizdirler.


Diğer yandan yasal düzenleme gereği olarak Maliye Bakanlığı'nın özel işaretli görevlisinin dur ikazına rağmen durmayan aracın sahibi hakkında özel usulsüzlük cezası kesilmekte olup, bu ceza 2005 yılında 420 YTL'dir.


Vergi Usul Yasası'nın 353'üncü maddesinde yer alan bu ceza uygulaması; Anayasa'ya aykırı olduğu görüşü ile Anayasa Mahkemesi'ne taşınmıştır.


Anayasa Mahkemesi söz konusu yasa maddesinin iptaline yönelik bu istemi reddetmiş bulunmaktadır (Anayasa Mahkemesi E. No: 2001/487, K. No: 2005/2 27 Ekim 2005 gün ve 25979 sayılı Resmi Gazete).


Söz konusu Anayasa Mahkemesi'nin karar gerekçesine göre;


"Yasa koyucu, suçların niteliği, işlenme biçimi, içerik ve yoğunluğu, kamu düzenini ihlal derecesi ve cezaların caydırıcılığı gibi nedenleri gözeterek, Anayasa ve ceza hukukunun temel ilkeleri çerçevesinde, hangi eylemlerin suç sayılacağını ve bunlara verilecek cezaların tür ve miktarını saptayabileceği gibi toplumsal sonuçları bakımından doğurduğu tehlikenin ağırlığına göre, kimi eylemlere hürriyeti bağlayıcı cezalar dışında, idari yaptırımlar uygulanmasını da öngörebilir.


Anayasa'nın 73. maddesinde düzenlenen vergi ödevinin, zamanında, eksiksiz ve usulüne uygun olarak yerine getirilmesinin sağlanması için ilgili yasalarda hürriyeti bağlayıcı cezaların yanı sıra, adli veya idari nitelikte para cezalarına da yer verilmiştir. Bu bağlamda, itiraz konusu kuralla, yoklamaya yetkili memurlarca usulsüzlüğün saptanması halinde idari para cezası niteliğindeki özel usulsüzlük cezasının uygulanması öngörülmüştür.


Vergilendirme, ağırlıklı olarak yükümlünün beyanına dayalı olduğundan, beyan ödevinin yerine getirilememesini, eksik yerine getirilmesini veya gizlenmesini önlemek, vergi sisteminin verimli, etkin ve adaletli bir şekilde işlemesini sağlamaya yönelik olarak, 'Vergi Usul Yasası'... ile vergiyi doğuran olayı ve buna bağlı olarak yükümlülüğü saptamak için kimi yöntemler benimsenmiştir. Bunlardan biri de yoklama amacıyla araçların durdurulmasıdır. Bu amaçla durdurulmak istenen aracın, sürücünün dur ikazına uymaması halinde görevli yoklama memurları tarafından saptanabilecek plakasından başka ayırdedici bir özelliğinin bulunmadığı ve plakası ile ancak, araç sahibine ulaşılabileceği açıktır. Öte yandan aracın çalınması, zor kullanılarak ele geçirilmesi gibi durumlar dışında, durmayan aracın sürücüsü ile sahibi arasında hiçbir bağlantının bulunmadığı da söylenemez. Kaldı ki araç sahibi olmayan sürücünün, dur ikazına uymayarak suç işlemesi halinde, adına ceza kesilen araç sahibinin sürücüye rücu etme olanağının bulunduğu da gözardı edilemez."


"Açıklanan nedenlerle, vergi kayıp ve kaçağına yol açabilecek eylemleri önlemek, verginin zamanımda ve eksiksiz ödenmesini sağlamak için Maliye Bakanlığı'nın özel işaretli görevlisinin ikazına karşın durmayan aracın sahibi adına ceza kesilmesini öngören itiraz konusu kural Anayasa'nın 38 ve 73. maddelerine aykırı değildir."